Όπως σημειώνει, οι οικονομικές κρίσεις ξεσπούν όταν ένας μεγάλος όγκος στοιχείων ενεργητικού στο χρηματοπιστωτικό σύστημα εμφανίζεται υπερβολικά ριψοκίνδυνος.
Τα τοξικά αυτά περιουσιακά στοιχεία μεταφέρουν ένα ρίσκο το οποίο δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες τους να θέλουν να πουλήσουν σε οποιαδήποτε τιμή.
Στις ΗΠΑ, η κρίση προκλήθηκε από το σκάσιμο της φούσκας των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων την περίοδο 2007-2008.
Μέχρι τότε, οι τίτλοι αυτοί συναλλάσσονταν ως στοιχεία ενεργητικού χωρίς ρίσκο, με βάση την υπόθεση ότι οι τιμές των κατοικιών στις ΗΠΑ δεν θα υποχωρούσαν, αφού κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί ποτέ σε καιρό ειρήνης. Όταν το 2007 οι τιμές των κατοικιών άρχισαν να υποχωρούν, αποδείχθηκαν πολύ πιο ριψοκίνδυνα από ό,τι προβλεπόταν.
Οι αμερικάνικες τράπεζες που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους τεράστιες ποσότητες τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων δεν είχαν τη δυνατότητα να αποτιμήσουν το ρίσκο και πολλές από αυτές θα κατέρρεαν αν τα πουλούσαν στις τιμές που επικρατούσαν κατά την κορύφωση της κρίσης.
Σύμφωνα με τον D. Gross, η ευρωπαϊκή κρίση ακολούθησε ανάλογη πορεία. Μέχρι πρόσφατα, το κρατικό χρέος θεωρούνταν το απόλυτα ασφαλές στοιχείο ενεργητικού.
Όπως και με τα τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια, η πεποίθηση αυτή βασιζόταν στο δεδομένο ότι καμία ανεπτυγμένη χώρα δεν είχε χρεοκοπήσει μετά το 1945. Η χρεοκοπία της Ελλάδας στις αρχές του 2012 έβαλε τέλος στις ψευδαισθήσεις των επενδυτών και τα ομόλογα των κρατών μελών της περιφέρειας έγιναν τοξικά.
Η αποτίμησή τους στις αγορές χρέους εμφανίζει ακόμα μεγάλες διακυμάνσεις, καθώς αναζητούνται τα στοιχεία για την εκτίμηση του ασφαλίστρου κινδύνου (risk premium).
Παράλληλα, πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες είχαν τόσο μεγάλες ποσότητες περιφερειακού χρέους που θα κατέρρεαν σε περίπτωση πλήρους χρεοκοπίας. Το αποτέλεσμα ήταν να επικρατήσει γενικευμένη αστάθεια στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της ευρωζώνης.
Μια οικονομική κρίση, επισημαίνει ο D. Gross, τελειώνει όταν το επισφαλές χρέος έχει επιμεριστεί ή η αποτίμησή του έχει σταθεροποιηθεί και έχει μεταφερθεί σε επενδυτές που είναι αρκετά αξιόπιστοι για να αντέξουν το ρίσκο.
Αυτό συνέβη, σύμφωνα με τον ίδιο, στις ΗΠΑ. Η κυβέρνηση απέκτησε ένα μέρος των τοξικών στοιχείων ενεργητικού, τα οποία σταδιακά γινόταν πιο εύκολο να αποτιμηθούν.
Οι τιμές τους άρχισαν να ανακάμπτουν, καθώς οι απώλειες ήταν τελικά χαμηλότερες από αυτές που προβλέπονταν στο ζενίθ της κρίσης. Επιπλέον, μεγάλο μέρος των τίτλων αυτών πέρασε σε χέρια οργανισμών που μπορούσαν να διαχειριστούν το εναπομείναν ρίσκο.
Οι συγκεκριμένοι τίτλοι δεν θεωρούνται πλέον τοξικοί, ενώ έχουν αποφέρει και ένα μικρό κέρδος στις αρχές των ΗΠΑ.
Ωστόσο, το μοντέλο αυτό μόνο εν μέρει μπορεί να εφαρμοστεί στην ευρωζώνη, εκτιμά ο D. Gross, γιατί τόσο ο επιμερισμός του χρέους όσο και η επιστροφή σε μια ομαλή αποτίμηση του ρίσκου φαίνονται αρκετά πιο δύσκολα.
Η περιορισμένη δυνατότητα για τον επιμερισμό του χρέους αντανακλά τη ρήτρα της Ε.Ε. περί μη διάσωσης κράτους μέλους, η οποία απαγορεύει την απευθείας αμοιβαιοποίηση του χρέους.
Επιπρόσθετα, η δανειοδοτική ικανότητα του ESM έχει ανώτατο όριο τα 700 δισ. ευρώ, ποσό πολύ χαμηλότερο από το σύνολο του χρέους των κρατών μελών που ενδέχεται να χρειαστούν βοήθεια.
Μόνο η ΕΚΤ μπορεί να εφαρμόσει έναν πραγματικό επιμερισμό του κρατικού χρέους στην ευρωζώνη, αλλά οι συνθήκες της Ε.Ε. απαγορεύουν ρητά οποιαδήποτε χρηματοδότηση των ελλειμμάτων από την ΕΚΤ.
Παράλληλα, στην ευρωζώνη είναι πιο δύσκολη και η επιστροφή σε ομαλή αποτίμηση του ρίσκου. Η επιστροφή στο status quo ante του κρατικών ομολόγων χωρίς ρίσκο δεν είναι συμβατή με τα όρια που τίθενται στον επιμερισμό του χρέους.
Σύμφωνα με τον D. Gross, οι διαφορές αυτές καταδεικνύουν ότι η επιστροφή στις ομαλές οικονομικές συνθήκες θα είναι πιο αργή στην ευρωζώνη.
Σε κάθε περίπτωση, τονίζει, η κρίση θα εξομαλυνθεί κάπως γιατί πολλοί οργανισμοί έχουν πουλήσει μέρος των κρατικών ομολόγων της περιφέρειες και η ΕΚΤ έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα επιτρέψει τη διάλυση του ευρώ. Η εγγύηση αυτή διασφαλίζει τους επενδυτές απέναντι στο μεγαλύτερο ρίσκο, υπογραμμίζει ο D. Gross.
* Ο Daniel Gross είναι διευθυντής του Center for European Policy Studies. Έχει εργαστεί στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και διετέλεσε οικονομικός σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
euro2day.gr